De naakten kleden

Je kunt van de bijbel zeggen wat je wilt, maar de schrijvers hebben er veel bruikbaars in gestopt. Zo vind ik De naakten kleden (Matteüs 25:31-40) een heel zinvol werk van barmhartigheid. Als parttime docent aan de modeafdeling van de HKU leek het mij in elk geval een passend onderwerp voor een opdracht. Maar om naakten te kunnen kleden, zullen modellen zich doorgaans eerst moeten ontkleden. Ik zocht de vrijwilligers dicht bij huis, en vond twee NOS collega’s bereid voor het kunstonderwijs uit de kleren te gaan. In de inpandige fotostudio namen zij de pose aan die ik van hen verlangde. Staand, hij links zij rechts, neutraal in de lens kijkend. De NOS-fotograaf zag zijn omroepcollega’s zoals hij ze nog niet kende. Na de sessie bedankte hij de gelegenheidsmodellen hartelijk voor hun medewerking. Het resultaat ervan was een geslaagde zwart-wit foto van een schaamteloze Adam en Eva. De twee werden afzonderlijk van elkaar opgeblazen tot zo’n anderhalf keer levensgroot, en opgerold afgeleverd bij de afdeling Grafisch Ontwerp. Er waren meer collega’s die geen bezwaar hadden tegen het project. Zij waren zo vriendelijk de twee foto’s op platen MDF te plakken, om vervolgens zowel Adam als Eva langs hun contouren liefdevol te decouperen. Ze gingen hierbij met chirurgische precisie te werk. Beide figuren eenmaal rechtop gezet, overtrof het beeld mijn verwachtingen. Dit was spectaculair. Maar ook wel erg groot. Om de twee in Utrecht te krijgen, moest ik een Renault 4-bestel lenen. Omdat de onderbenen door de gedeeltelijk openstaande achterklep naar buiten staken, knoopte ik een rode zakdoek om Eva’s tenen. Het had geholpen, zonder kleerscheuren bereikten we gedrieën het academiegebouw. Dankzij een behulpzame conciërge stonden de houten naakte lichamen  even later in het praktijklokaal en konden de studenten hun vormen en maten overnemen. Tijdens de les maakten zij de ontwerpen die zij thuis op groot formaat in papier realiseerden. De week erna werden de creaties een voor een op de modellen bevestigd en gefotografeerd. De oplossingen waren soms voorspelbaar, soms verrassend. Waar de een tot een modieus bruidspaar was gekomen, beperkte een ander zich tot het aanbrengen van een vijgenblad. Hans en Grietje kwamen voorbij, een monnik en non, en zelfs een extravagant Viktor & Rolfachtig koppel. Androgyne types, Suske en Wiske, maar ook een setje dat rechtstreeks uit Das Triadische Ballet van Oskar Schlemmer afkomstig leek. Al met al een waar panopticum. Het bleek zo’n geslaagde opdracht, dat ik besloot ook mijn Arnhemse studenten grafische vormgeving op Adam en Eva los te laten. Waar de naakten in Utrecht werden aangekleed in het academiegebouw, zagen de studenten in Arnhem het meer als een outdoor activiteit. Zo fotografeerden sommigen hun creaties in park Sonsbeek, wat stilistisch fraaie plaatjes opleverde. Anderen deden dat in een rustige buitenwijk. Maar er was ook een  groepje dat de drukste winkelstraat als locatie verkoos. Juist toen zij de naakten wilden gaan kleden, werden zij door twee alerte politieagenten gesommeerd onmiddellijk met die vunzigheid te stoppen. Ik begrijp dat wel. Je moet bijbelteksten ook niet te letterlijk nemen. De studenten gaven echter niet onmiddellijk gehoor aan het bevel. Boze omstanders gingen zich er mee bemoeien, waardoor al snel sprake was van een heuse gebeurtenis in de normaal zo rustige provinciestad. Van alle foto’s vind ik die welke van deze scène werden gemaakt, nog altijd het meest geslaagd.

(c) Frans Lasès 

Winter

Je kunt het je in de huidige watjeswinter nauwelijks voorstellen, maar eind december 2011 was het nog ouderwets koud. Al dagen achtereen had het krakend gevroren. Niet alleen liet het zich aan den lijve voelen, aan mijn reservefiets op straat was het ook goed te zien. Dat de dames en heren van de fietsopruimingsdienst dit rijwiel niet hadden opgemerkt, had mij sowieso al verbaasd. Sinds weken stond het achterspatbordloos en met twee lekke banden voor de deur. Op een dag zag ik dat zich een laag glashelder ijs op het frame had gevormd. Alsof het ondergedompeld was geweest in een bak gelatine. Een dag later verschenen er kleine ijspegels aan de middenstang. Naar gelang de dagen en nachten verstreken, werden de pegels langer en dikker. Vanuit mijn raam op de eerste verdieping zag ik dat het ook buurtgenoten en voorbijgangers niet was ontgaan. Vol ongeloof stonden ze bij mijn winterwonderfiets en maakten er foto’s van. Na een week zwoegen had de vorst er een waar kunstobject van gemaakt. Zowel over de volle lengte van de stang als aan het stuur hingen pegels variërend van zo’n tien tot vijfendertig centimeter. Mijn fiets was veranderd in een lyrische ijsharp, wachtend op een virtuoze bespeler. Of had de natuur een ijsorgel gecreëerd? Ik probeerde mij de klank ervan voor te stellen. Een man die het kunstwerk ’s ochtends met een mobieltje had vereeuwigd, zag ik ’s middags terugkomen met een professionele fotocamera-op-statief. Zou hij voor een krant werken? Hierdoor kwam het idee bij mij op de regionale televisiezender AT5 ervan op de hoogte te brengen – een mooiere illustratie bij het weerbericht was immers niet denkbaar. Maar omdat ik op dat moment andere verplichtingen had, nam ik mij voor het de volgende dag te doen. Die zelfde avond nog - rond tienen - hoorde ik opgewonden mannenstemmen onder mijn raam. Niet snel erna klonk het geluid als van een harde trap tegen een ijskunstwerk, direct gevolgd door dat van vallend kristal. Er werd gejoeld en gelachen. Mijn hart leek stil te staan. De geluiden herhaalden zich nog enkele keren. Uit angst mijzelf volledig te verliezen, durfde ik niet meteen te gaan kijken. Pas toen de stemmen in de donkere winteravond vervaagden, opende ik het raam. Drie verkrachters van begin twintig vervolgden hun weg. Dat hadden ze toch maar even mooi geflikt. Ik had mij het geluid van een ijsharp of -orgel anders voorgesteld.                                        

(c) Frans Lasès

Kerststal

Het Amsterdamse Sint Elisabeth Gesticht - dat vanaf 1960 Huize Elisabeth heette - was gehuisvest aan de Mauritskade/hoek ’s Gravesandestraat. Er woonden invalide en ongeneeslijk zieke vrouwen, veelal oud-wezen. Ze werden verzorgd door de Zusters van Liefde uit Tilburg, die ook in het Maagdenhuis werkten. Onderdeel van het gebouw was een huiskapel, zeg maar gerust een niet al te grote kerk. Ik was er begin jaren zestig een van de misdienaartjes die bij toerbeurt de huisrector assisteerden bij zijn liturgische bezigheden. Een paar keer per week meldde ik mij ‘s ochtends tegen zevenen – nuchter, half slaperig en lijkbleek  – bij zuster Lucia, de kosteres. Dan kleedde ik mij in toog en superplie en deed wat van mij werd verwacht. Na de mis stond er voor de misdienaar-van-dienst steevast een liefdevol gedekte ontbijttafel klaar: krentenbol, sneetjes wittebrood, diverse vleeswaren, een gekookt ei en een goed gemutst potje thee. Zo uitgebreid ging dat niet bij ons thuis, en al helemaal niet door de week. Maar dit terzijde. Na het ontbijt haastte ik mij dan op de fiets naar school. Op zondagen vóór de hoogmis mocht ik wel eens de kapelklok ‘doen’. Groot was de sensatie als ik door aan het touw te trekken de klok in het torentje liet beieren. Oneindig trots was ik dan. Immers, dat het weldra tijd was om op de knieën te gaan, wist iedereen dankzij mij. Aansluitend bracht ik de niet-bedlegerige bewoners in hun rolstoelen  naar de kapel. Die van de 3^e klasse vanaf hun gratis slaapzaal, die van de 2e en 1^e klasse haalde ik op van hun dure pensionkamers. Na de plechtigheden reed ik ze weer veilig terug, wat mij in het ene geval snoep en in het andere geval niet zelden extra zakgeld opleverde. Als alle inwonenden aan hun zondagse kerkverplichtingen hadden voldaan, was het de beurt aan de Italiaanse (toen nog) gastarbeiders. Onder aanvoering van Don Fabio baden zij in het Italiaans tot de veeltalige God. Don Fabio wilde dat ik ook zíjn dienaar werd, iets wat ik als eervol beschouwde. Ik voelde mij gezegend en leerde mijn eerste Italiaanse woordjes. Maar mijn allergrootste wens was het helpen inrichten van de kerststal, sinds mensenheu-genis een taak die exclusief was voorbehouden aan zuster Lucia. Na veel bidden en smeken van mijn kant stemde zij er uiteindelijk mee in het voor één keer samen met mij te doen. De dag voorafgaand aan Kerstmis zou het gaan gebeuren. Al nachten ervoor droomde ik van het opbouwen van de stal en het tot indrukwekkende rotspartijen verfrommelen van rotspapier. In gedachten was ik druk doende met het steeds weer opnieuw uitpakken en opstellen van de beeldengroep. Stijf van de adrenaline stapte ik die bewuste kerstzaterdag op het afgesproken tijdstip de kapel binnen. Maar nog voor de deur achter mij dichtviel, zag ik het. Even bleef ik als aan de grond genageld staan. Ik kon mijn ogen niet geloven. Daar, voor in de kapel, aan de linkerkant, stond de levensgrote kerststal, al volledig opgebouwd en ingericht. Een rotswand onttrok het Maria-altaar aan het zicht. Aarzelend en vechtend tegen mijn tranen liep ik er naartoe. Tot het kindje kon ik mij niet wenden, dat lag volgens goed gebruik nog niet in de kribbe, dus vloekte ik hartgrondig in mijzelf. Huilend van teleurstelling en vol verontwaardiging over zoveel onrecht rende ik naar buiten, om mij vervolgens nooit meer bij zuster Lucia, een Zuster van Liefde, te melden. Een misdienaartje ging met vervroegd emeritaat. Twee decennia later, in 1982, veranderde Huize Elisabeth in ‘Sleep-in’ en heet tegenwoordig ‘Hotel Arena’. De kapel doet dienst als discotheek. God straft niet altijd onmiddellijk.
    

Tafelspelen

Een vriendin van ons is actrice. Zij verdient haar geld voornamelijk met het leiden en zelf spelen van rollenspellen tijdens trainingen en studiebijeenkomsten. Daarnaast gaat zij regelmatig met collega’s ‘de vloer op’. Dezer dagen wordt er niet geïmproviseerd. Er staan drie laat Middeleeuwse tafelspelen op het programma. Dit rederijkersgenre werd destijds op privéfeesten rondom de eettafel opgevoerd. Het is een waagstuk om die kluchten - dat zijn het -  anno nu te spelen. Hoe zoiets uitpakt is immers ongewis. Temeer daar er voor is gekozen de korte stukken in de originele Middeleeuwse taal te spelen. Het instuderen van dergelijke teksten is voorwaar geen sinecure. Ghij moetet herden groot en cleene (Je moet door dik en dun volhouden). Omdat het nu eenmaal gemakkelijker leert als je weet waarover je het hebt, is voor de vertalingen de hulp ingeroepen van studenten aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Voor een wetenschappelijk verantwoorde zondagmiddag rijd ik naar de uiterste oosthoek van de Betuwe. Bij de splitsing van Rijn en Waal bevindt zich kasteel Doornenburg dat ik nog ken van de televisieserie Floris. Het is een kasteel zoals je je een kasteel voorstelt. Misschien wel het mooiste van ons land. Bij het betreden van de voorburcht word ik door Middeleeuws uitgedoste boeren en werklieden argwanend bekeken. Ik voel mij een aliën. Via de ophaalbrug bereik ik de hoofdburcht. Daar blijk ik wel degelijk op de gastenlijst te staan. Eenmaal in de ridderzaal vind ik snel mijn zitplaats tussen een publiek van andere aliëns. Ik vertrouw erop dat de brug neergelaten blijft, anders zal ik de rest van mijn leven in de Middeleeuwen moeten vertoeven. Een minnestreel blaast op een houten fluit en leidt de eerste klucht – over heksen en bezemstelen - op dichterlijke wijze in. Hierop verschijnt een onophoudelijk weeklagende vrouw ten tonele, gevolgd door een al even lamenterende buurvrouw. Beiden verdenken een derde vrouw van toverij, maar het bewijs schijnt uiterst mager te zijn. Al roddelend hitsen zij elkaar op. Narigheid en vermeende hekserij alom. Gekijf waar ik met de beste wil van de wereld weinig van begrijp. De tweede klucht, eveneens ingeleid door de minnestreel, handelt over de extreem domme pogingen van een oude boer om in de smaak te vallen bij zijn overspelige vrouw. Een onderbroekenlollige sketch die in de André van Duin show niet zou misstaan. Door het sterk fysieke spel wordt de oude taal nu wel een stuk toegankelijker. Het derde en laatste stuk – eveneens ingeminnestreeld - is regelrechte poppenkast. Een boertige man die thuis niets te vertellen heeft, klaagt tegenover een vriend dat zijn vrouw hem slecht behandelt. De vriend adviseert hem om, wanneer zijn vrouw hem kastijdt, alleen maar Nu noch (Ga door!) te zeggen. Dit ontaardt even later in hilarisch gemep en een knap staaltje overacting. De man weet dapper vol te houden. De vrouw, denkend dat haar echtgenoot gek is geworden, haalt er een priester bij. Die raadt haar de man een lekkere maaltijd te bereiden. Het blijkt te helpen. Eind goed, al goed.

Ter afsluiting drink ik in de voorburcht een glas witte wijn in gezelschap van de andere aliëns. Als ik in mijn ooghoeken een schaal bitterballen neergezet zie worden, ga ik eropaf. Veronderstellende dat de organisatie ons een bal na aanbiedt, neem ik er een van de schaal. Terwijl ik het exemplaar in de mosterd duw, laat een aliënvrouw mij op niet mis te verstane wijze weten hier bepaald niet van gediend te zijn. Hoe kon ik bevroeden dat zij de bitterballen bestéld heeft? Terugleggen is geen optie, opeten lijkt mij de enig juiste. Lopend naar de parkeerplaats voel ik mij evenwel boertig, bruut, ja bijkans barbaars. Maar ic verpoosde dan ooc ene wijle in de Middeleeuwen.

(c) Frans Lasès

Pianokruk

In families wil het er wel eens eigenaardig aan toe gaan. Sinds lang - en dan bedoel ik écht lang, geloof me - komen mijn oudere zus en ik niet meer bij elkaar thuis. Wel zie ik haar incidenteel op diplomafeestjes, verjaardagen of begrafenissen van familieleden. Zo nu en dan wordt er over en weer een kaartje gestuurd. Aan beide kanten lijkt geen behoefte te zijn aan intensivering van het contact. Het is goed zoals het is, zij in Doesburg, ik in Amsterdam. Van elkaars lief en leed hebben wij nauwelijks weet. Ondertussen zijn zowel daar als hier kinderen en kleinkinderen geboren.
Besef heeft wel eens moeite met indalen. Het wachten erop kan soms lang duren. Jaren zelfs. Maar eens komt het. Zo ook nu. Want goed is het natuurlijk helemaal niet. Geen tijd te verliezen dus. Op mijn felicitatiekaart ter gelegenheid van haar eenenzeventigste verjaardag vraag ik mijn zus hoe zij het zou vinden als ik eens een kopje thee zou komen drinken. Kort daarop volgt haar blijstemmende telefoontje. Zij vindt het zelfs een heel goed idee en laat weten wel meer in huis te hebben dan thee. Mijn vrouw, dochter en ik worden uitgenodigd voor een lunch bij haar thuis.
Op aanwijzingen van de navigatie arriveren wij op de afgesproken datum bij het appartement dat zij sinds twee jaar bewoont. Het ouderencomplex bevindt zich net buiten het pittoreske centrum van Doesburg. Hoe te beginnen bij het inhalen van zoveel jaar achterstallig relatieonderhoud? Gewoon, bij de koffie met koek! Daarna laat je je rondleiden door het huis en voor je het weet zit je aan de lunch. Vreemd? Welnee! We zijn er zichtbaar niet jonger op geworden, maar, zo blijkt al snel, nog wel net zo gek gebleven. Zij toont belangstelling in ons, en wij in haar. Ik heb mijn zus terug, en de familie is uitgebreid met een nieuwe schoonzus en tante. Bij het vertrek zegt ze: ‘Misschien vinden jullie het leuk in het voorbijgaan mijn vorige huis te bekijken. Het staat te koop. Ik zal de sleutel meegeven, dan kunnen jullie zien waar ik al die tijd met mijn gezin heb  gewoond.’ 
En zo staan wij ineens in een ontzield huis aan de Schout-bij-nacht Doormansingel. De dichte gordijnen als gesloten ogen. Het ruikt muf. Een vreemd gevoel bekruipt mij als ik door de lege kamers loop. Ik zie mijzelf als protagonist in een filmscène van Kieslowski. Hier heeft zich een heel leven afgespeeld. Hier werden familiefeestjes gevierd, televisieprogramma’s gekeken, wassen gedraaid. Van hieruit gingen mijn neefje en nichtjes naar school en mijn blinde zwager naar zijn laatste rustplaats. Het verwart me. Hoor ik hier wel te zijn? In dit omhulsel bevindt zich niets dat mij waar dan ook aan herinnert. Of toch! In de gang tref ik een stille getuige aan, een mij onbekende piano. Maar mijn aandacht gaat vooral naar de rechthoekige pianokruk die er bij staat. Ik herken hem onmiddellijk. Mijn vader heeft hem ooit door een bevriende meubelmaker laten maken. Ik constateer dat de originele grijze velours bekleding al die jaren heeft overleefd. Ten overvloede open ik de scharnierende zitting. In de ruimte eronder zie ik de muziekboeken liggen uit mijn jeugd. Daartussen de in braille uitgevoerde exemplaren van mijn zwager. Ik raak vervuld van nostalgie vermengd met verbazing. Waarom staat die tastbare herinnering aan mijn ouderlijk huis hier nog? Wat kan de reden zijn dat hij bij de verhuizing zo liefdeloos is achtergelaten? Zou ik al voldoen aan de voorwaarden om voor adoptie van de kruk in aanmerking te komen? Ik bel mijn zus en vraag wat zij er mee van plan is. Zij laat mij weten dat mét het huis ook de piano op een koper wacht. Mocht die zich aandienen, en geen belangstelling blijken te hebben voor de kruk, zal ze beslist aan mij denken.

(c) Frans Lasès

Nachtronde

Het is 1965. Onze familie bewoont een benedenhuis en de helft van de eerste etage aan het Amsterdamse ’s Gravesandeplein. Het portiek wordt gedeeld met de bovenburen. Op hun voordeur prijkt een glanzend koperen naamplaat: Firma Joseph Adema. Daaronder, in iets kleinere letters gegrafeerd: Hubert Schreurs. Adema is een kerkorgelbouwbedrijf dat al sinds 1855 bestaat. Hubert, een neef van de oude Joseph, is de huidige directeur. T is de zoon des huizes, een dikkige goeie sul met een rond metalen brilletje. Na de ambachtsschool is hij bij zijn vader in het bedrijf komen werken. Zijn eerste taak is om zo snel mogelijk het rijbewijs te halen. En dat doet hij, zij het na negen keer te zijn opgekomen voor het rijexamen. Pa schaft een zwarte Ford Taunus 12 M aan en laat zich vanaf dat moment door zoonlief rijden. Zoals een directeur betaamt zit senior steevast op de achterbank. T hoor ik hier nooit over klagen. Hij geniet van het chaufferen. Zozeer zelfs dat hij mij op een dag voorstelt samen een stevig autoritje te maken. Dat moet dan wel heimelijk gebeuren, bij voorkeur ’s nachts, want zijn vader zal hem er nooit toestemming voor verlenen. Ik, zestien jaar oud en zeven jaar jonger dan T, hoef er niet lang over na te denken. We spreken af dat het op een zaterdagnacht moet plaatsvinden en dat het een rondje om het IJsselmeer wordt. Het lijkt mij goed ook míjn ouders er niet van in kennis te stellen.

De bewuste avond verwijder ik uit voorzorg de metalen pin uit een van onze schuiframen aan de straatzijde. Tegen elven ga ik gewoontegetrouw naar mijn slaapkamer op de bovenetage. Daar kleed ik mij uit en trek ik mijn pyjama aan. Om er geen enkele twijfel over te laten bestaan dat ik voornemens ben te gaan slapen, kom ik nog even terug in de woonkamer. Ik vraag mijn ouders mij bijtijds te wekken, omdat ik als misdienaar de volgende ochtend al vroeg in de St. Elisabeth kapel word verwacht. Wij wensen elkaar een goede nacht, waarna ik mijn slaapkamer weer opzoek. Mijn pyjama verwissel ik voor de kleren van overdag, ik trek mijn schoenen aan en kruip onder de dekens. Het duurt nog ruim drie uur tot het afgesproken tijdstip. Een wekker kan ik onmogelijk zetten; dat zou mijn broer, met wie ik de kamer deel, wakker maken. Ook hij hoeft niets te weten van het avontuur. Nu maar hopen dat ik het tot 02.00 uur kan volhouden niet in slaap te vallen. Met Terug naar Oegstgeest van Jan Wolkers blijkt dat uitstekend te lukken. Op het gesnurk van mijn vader na is het stil in huis. Zo te zien verkeert ook mijn broer in een diepe slaap. Ik sluip uit bed en daal zo geruisloos mogelijk de trap af. Maar tot mijn schrik kraakt er halverwege een trede. ‘Wie is dat daar?’ hoor ik onmiddellijk erna mijn vader vanuit de ouderlijke slaapkamer roepen. Alert antwoord ik quasi slaperig: ‘Ik, Frans. Ik moet naar de wc.’ ‘O,’ klinkt het geïrriteerd. ‘Ik sliep al.’ Omwille van de geloofwaardigheid breng ik een kort bezoek aan het toilet en spoel onverrichterzake door. Terug op de gang hoor ik mijn vader alweer snurken. De kust is veilig. Onhoorbaar loop ik naar de voordeur, ontgrendel het nachtslot en als een dief in de nacht verlaat ik het huis. Het is even na tweeën en opvallend stil op straat. De Ford Taunus staat een eindje verderop geparkeerd. Terwijl ik erheen loop, zie ik T al achter het stuur zitten. Bij het instappen geven we elkaar een high-five, waarna ik het portier zachtjes dichttrek. Met ingehouden adem start T de motor. Even later rijden we noordwaarts door nachtelijk Amsterdam. Hoewel wij ons kwajongens voelen die een streek uithalen, is er van baldadigheid vreemd genoeg geen sprake. Daar is deze actie te enerverend voor. We zijn opmerkelijk zwijgzaam onderweg en komen nauwelijks andere weggebruikers tegen. Van de omgeving is weinig of niets te zien. Ik merk dat slaapgebrek langzaamaan zijn tol begint te eisen. Tegen 03.30 uur rijden we – voor het eerst van mijn leven - over de onverlichte afsluitdijk. Het voelt alsof wij in een zwart gat verdwijnen. Ik ben er niet gerust op. Bij het naderen van het vaste land worden we verblind door een tegenligger. Ik verstijf van angst. Gelukkig weet de chauffeur het hoofd koel en het stuur recht te houden. Via Sneek rijden we naar Joure en houden Emmeloord aan. Iets na 04.30 uur zegt mijn rammelende maag dat we iets te eten hadden moeten meenemen. En we zijn pas bij Zwolle. Ik raak steeds meer vermoeid, maar probeer mijn geeuwen voor de bestuurder verborgen te houden. Door de kiertjes van mijn ogen zie ik dat wij Harderwijk en, enige tijd later, Amersfoort passeren. Ik dommel in. Voor hoe lang weet ik niet. Dan klinkt plotseling: ‘Zit niet te slapen, klootzak!’ Onmiddellijk zit ik rechtop in mijn stoel. ‘Ja sorry, ik was een beetje weggezakt,’ verontschuldig ik mij. ‘Nee, jij niet,’ zegt T. ‘Ik bedoel die lul de behanger voor ons.’ Hilversum en Naarden behoren dan al tot het verleden. Ik lever een wanhopige strijd tegen de slaap, maar ben ervan overtuigd als overwinnaar de thuishaven te zullen bereiken. Nog een halfuurtje over de Gooiseweg, dat moet te doen zijn.
‘Heb je een beetje van het uitzicht genoten onderweg?’ Ik schrik wakker. Het valt mij op dat ik de motor niet meer hoor. Slaapdronken kijk ik naar buiten. We staan geparkeerd voor ons huis. ‘Ik had af en toe moeite om mijn ogen open te houden,’ bekent T. ‘En jij?’ ‘Och, valt wel mee,’ antwoord ik en we stappen uit. Terwijl hij de sleutel in de voordeur steekt, wenst hij mij welterusten. Ik frommel een bedankje over mijn lippen, schuif met moeite het geprepareerde raam omhoog en werk mezelf naarbinnen. Op de trap naar mijn kamer vergeet ik niet de kraaktrede over te slaan. Wankelend van de slaap kleed ik mij uit en rol om 06.37 uur in bed. Nog geen uur later staat mijn vader beneden aan de trap te roepen. ‘Frans, opstaan! Je moet naar de mis. Kun je gelijk vergiffenis vragen voor je zonden.’ Hij zal toch niets gemerkt hebben …?

(c) Frans Lasès

                        

Leeuw en temmer

Simon van Collem was filmjournalist/-recensent in de tweede helft van de vorige eeuw. Hij werkte voor de Volkskrant en de VPRO (de Oude Draaidoos). Bij de AVRO maakte hij Avroskoop, en na zijn overstap naar de TROS veranderde hij de titel van zijn programma in Simonskoop. Mij werd – als televisievormgever – gevraagd voor die rubriek een passende programmaleader te ontwerpen. Omdat van Collem voornamelijk aandacht besteedde aan grote Hollywoodfilms, stelde ik voor om bekende logo’s van filmmaatschappijen te persifleren. Simon zou daarin de hoofdrol moeten spelen. En zo geschiedde. In de Columbia-variant stak hij (gekleed in witte tunica met blauwe omslagdoek) een brandende zaklantaarn in de lucht. Als Tiroler bergbeklimmer probeerde hij de top van de Paramount te bereiken. En over de programmatitel-in-20th-Century-Fox-stijl liet hij een volgspot heen en weer bewegen. Voor de MGM-versie wilde ik hem, met zijn hoofd door een ronde opening gestoken, als een leeuw laten brullen. Hierop zou in de voorgrond een imposant ogende leeuw voorbij moeten lopen, waar van Collem op zijn beurt overdonderd op zou reageren. De opnames met de presentator waren succesvol afgerond. Een geschikte tegenspeler werd ons aangereikt door Toni Boltini. De leeuw hoefde slechts van links naar rechts door het beeld te lopen, om vervolgens in een extra trucagelaag over de achtergrond geplaatst te worden. Hiertoe werd een gedeelte van de studiovloer chromakey blauw geschilderd. Gelukkig vergat men niet een hoog hekwerk eromheen te plaatsen. Op het afgesproken moment waren leeuw en temmer op de set aanwezig en kon er ‘Aktie!’ worden geroepen. Het beest deed enkele stappen in de goede richting, om vervolgens bij het blauwe vlak halt te houden. Wat de dompteur ook riep en hoe hij ook gebaarde, de leeuw was niet van zins nog een stap te zetten. Zelfs het lokken met een fors stuk vlees had niet het gewenste resultaat. Na veel gediscussieer werd de oorzaak van de weigering gevonden in het feit dat een leeuw geen kleuren kan zien. Een egaal blauw grondvlak zou door hem als ‘niets’, als een afgrond worden ervaren. Het falen was het dier dus niet aan te rekenen. Met pijn in het hart werd de handschoen in de ring gegooid. De dompteur wilde het er echter niet bij laten zitten. Dit was een erekwestie. Na enige dagen bedenktijd meende hij een herkansing aan te durven. Opnieuw werd een deel van de studiovloer in de blauwe verf gezet en met het hekwerk omheind. Deze keer had de dompteur geen halve maatregelen getroffen. Niet alleen had hij voor de klus een andere – zo mogelijk nóg imposantere - leeuw uitgekozen, voor de zekerheid was er ook een zestal leeuwinnen meegereisd. Die werden in een circuswagen in de aangrenzende transithal als troef achter de hand gehouden. Na mijn ‘Aktie!’ deed de dompteur opnieuw verwoede pogingen de leeuw aan de wandel te krijgen. Zonder resultaat. Hoogste tijd voor plan B. Hij gaf zijn assistent opdracht de wachtende leeuwinnen in te zetten. Hoe de jongen het voor elkaar heeft gekregen is mij niet bekend, maar plotseling begonnen de dames ter rechterzijde luidruchtig te brullen. Kennelijk had de leeuw er wel oren naar, want onmiddellijk liep hij op het geluid af. Ineens vormde de blauwe vloer klaarblijkelijk geen beletsel meer. Leeuwtje braaf, stukje vlees. Temmer blij, ik blij.                        

Good old Simon overleed in 1989 op 70-jarige leeftijd aan een hartstilstand. Het gebeurde tijdens de galapremière van License to Kill in het Amsterdamse Tuschinski theater. Hieraan moet ik denken als ik deze bioscoop na een twaalf uur durende IDFA-marathon verlaat.

(c) Frans Lasès